‘Social learning’ is misschien wel de eerste vorm van leren waar je zelf ooit mee te maken hebt gehad:
- Als baby zie je je ouders door de kamer lopen, en denk je ‘dat wil ik ook’! Door goed te kijken, te imiteren en met hulp (feedback) van je ouders leer je het (letterlijk) met vallen en opstaan.
Tegenwoordig wordt bij ‘social learning’ vaak het verband gelegd met online leren. Misschien door de associatie die we hebben met social media. Maar social learning – of in het Nederlands: sociaal leren – gaat over al het leren dat op de één of andere manier gebeurt met andere mensen:
- De kunst afkijken is het succes achter TikTok, de app waar gebruikers danspasjes leren door naar elkaar te kijken, hun eigen resultaat te delen op elkaar te reageren.
- Een voorbeeld dat de laatste maanden actueel was: hoe knip je je haar als alle kappers dicht zijn? Vele Nederlandse kapsels zijn dit voorjaar onder handen genomen met de hulp van deze Youtube-tutorial.
- Ook in het onderwijs zie je vormen van sociaal leren. Als stagiair leer je door naast een ervaren leermeester mee te lopen. In de klas leren leerlingen van en met elkaar, en technologie maakt het zelfs mogelijk dat klasgenoten van elkaar leren terwijl alle deelnemers fysiek op een andere locatie zijn (zoals in deze MOOC).
- En tot slot mijn persoonlijke favoriet: internetfora. Als ik iets niet weet, dan Google ik het. En 9 van de 10 keer vind ik mijn antwoord op één van de drie grootste Nederlandse fora: het FOK-forum, Bokt!-forum of het Viva-forum uit. Tot nog toe zijn alle vragen die ik ooit had daar al een keer beantwoord door andere mensen. En van hun ervaringen leer ik.
De gemene deler wat betreft ‘leren’ in deze voorbeelden:
- Je hebt er andere mensen voor nodig.
- Nadoen en uitproberen is een belangrijk deel van het leerproces.
Als je er zo naar kijkt, valt je waarschijnlijk overal om je heen sociaal leren op.
Een stukje theorie
De belangrijke rol van sociale interactie tijdens leren, is voor het eerst uitgebreid verwoord door Albert Bandura. Zijn stelling in één zin samengevat: “Leren is een cognitief proces dat in een sociale omgeving plaats vindt.”
Volgens Bandura leren mensen door:
- Observeren en imiteren: de kunst afkijken en nadoen ( ‘modeling’)
- Interactie: ervaringen uitwisselen, discussie, en feedback van anderen
- Reflectie op eigen handelen
Kernmerken van sociaal leren zijn volgens hem:
- Informeel: leren gebeurt vaak spontaan, informeel en onbewust.
- Als actief proces: leren gebeurt terwijl je ‘iets aan het doen bent’, niet thuis met een boek.
- Wederzijdse afhankelijkheid: je hebt elkaar nodig om te leren.
- Verschillende vormen: leren kan fysiek of online, real time of niet; zolang er maar sprake is van interactie met andere mensen.
Kortom: leren met en van andere mensen gebeurt voortdurend. Opzettelijk en spontaan, expliciet en impliciet, groot of klein. Leren zonder enige betrokkenheid van iemand anders is zeldzaam. Dat brengt sommigen ertoe om te beargumenteren dat ‘al het leren sociaal leren is’.
Wat kan je er mee?
Wat opvalt aan deze beschrijving is dat sociaal leren in de meeste gevallen op natuurlijke wijze plaatsvindt, zonder al te grote sturing van buiten af. Maar kan je als onderwijskundig ontwerper of docent gebruik maken van de kenmerken van sociaal leren in je ontwerp of je les?
Daarover verschillen de meningen, vooral door het impliciete, informele karakter van sociaal leren. Over het algemeen is men het er over eens dat je wel de voorwaarden kan ontwerpen waaronder sociaal leren plaatsvindt, maar niet het leren zelf.
Hoe denk jij daar over?
Op welke manier maak je gebruik van sociaal leren in jouw onderwijskundig ontwerp of de manier waarop je werkt? 
Om nog even over na te denken:
- Kan je je nog de eerste keer herinneren dat je iets leerde? Op wat voor manier leerde je dat?
- Wanneer heb jij voor het laatst iets nieuws van iemand anders geleerd?
- Heb je vandaag iets gedaan dat ‘social learning’ is?
Meer lezen:
- Een beknopte uitleg van de social learning theory: https://www.instructionaldesign.org/theories/social-learning/
- En: https://www.learning-theories.com/social-learning-theory-bandura.html
